(Προμηθέας) Η σωματική επαφή με τα βιβλία.

Μέσα σε βιβλίο των εκδόσεων Κατσανιώτη είχε ένα μικρό δοκίμιο του Σωτήρη Τριβιζά -σε πολύ μικρό σχήμα- με τίτλο Η τέχνη της ανάγνωσης. Από εκεί παίρνω το ακόλουθο απόσπασμα:

Μερικοί αναγνώστες συνηθίζουν να βυθίζουν τη μύτη τους μέσα στις σελίδες ενός βιβλίου και ν' απολαμβάνουν το άρωμα της τυπωμένης μελάνης. Μολονότι αυτό γίνεται συνήθως στα κρυφά, πρέπει να σημειώσουμε ότι αποτελεί μία καθόλα νόμιμη πράξη. Το βιβλίο απευθύνεται σε όλες τις αισθήσεις μας, κι αυτό είναι κάτι που το ξέρει καλά ο αναγνώστης.

Πρέπει να διαφωνήσω: δεν μυρίζω κρυφά τα βιβλία. Το κάνω στα φανερά και δε νομίζω ότι είναι μόνο το άρωμα του μελανιού αλλά είναι και το άρωμα του χαρτιού που - αν και δεν είμαι καλός στις οσμές - μπορώ να πω ότι με βάση αυτό έχω ταξινομήσει τα βιβλία (ανάλογα με την οσμή τους) στη βιβλιοθήκη μου. Ο πρώτος αναγνώστης που διάβασα ότι μυρίζει τα βιβλία ήταν ο Έκο κι επειτα η σύζυγος ενός βιβλιοθηκάριου - χωρίς να έχει επηρεαστεί σε αυτό από το σύζυγό της, ο οποίος αδιαφορεί για αυτό το βίτσιο. Δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι όσοι ασκούν επαγγέλματα σχετικά με βιβλία (βιβλιοπώλες, βιβλιοθηκάριοι, βιβλιοδέτες κλπ) έχουν κάποιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον να μυρίζουν τα βιβλία. Μπορεί κάποιος να διαβάζει λίγα βιβλία αλλά και πάλι να έχει τη συνήθεια να τα μυρίζει. Όσο για μένα, το να το μυρίσω είναι το πρώτο που κάνω όταν αποκτώ ένα βιβλίο, το κάνω μερικές φορές τις πρώτες μέρες και έπειτα το ξανακάνω όταν το διαβάζω, συνήθως όταν η ανάγνωση με έχει κουράσει και δεν έχω να κάνω κάτι άλλο. Για να το θέσω επιγραμματικά, το μύρισμα του βιβλίου είναι η συνέχιση της ανάγνωσης με άλλα μέσα. Η μυρωδιά του βιβλίου είναι χορταστική, βαθιά και επισκιάζει τις άλλες αισθήσεις. Μόνο στις αντιδράσεις γνωστών μου κατάλαβα ότι μοιάζει παράξενο το να μυρίζεις ένα βιβλίο κάτι που το κάνω από μικρός και που ποτέ δεν σκεφτηκα αν είναι αφύσικο.
Το παραδέχομαι ότι είπα ψέμματα όταν παραπάνω έγραψα ότι ταξινομώ τα βιβλία μου σύμφωνα με τη μυρωδιά τους. Στη βιβλιοθήκη μου ακολουθώ χαλαρά την αρχή της θεματικής συνάφειας και μέσα στις θεματικές ενότητες του κάθε ραφιού ακολουθώ την δεύτερη αρχή της οπτικής αρμονίας ως προς α) το μέγεθος και β) το χρώμα. Δανείζω βιβλία τακτικά μολονότι είναι ενάντια στις αρχές μου κι έχω βρει μερικά άτομα που το να τους δανείζω βιβλία αποδεικνύεται χρήσιμο γιατί αποκτώ έπειτα πρόσβαση και στη δική τους βιβλιοθήκη. Άλλη μία αρχή μου είναι να μην γράφω ούτε να σημειώνω ποτέ στα βιβλία μου, αρχή την οποία έχω επίσης παραβεί πολλές φορές αλλά καθησυχάζω τις ανήσυχίες μου χρησιμοποιώντας μηχανικό μολύβι 0.5 και υποσχόμενος στον εαυτό μου ότι κάποια στιγμή θα επιστρέψω για να τα σβήσω όλα (δεν το έχω κάνει ποτέ). Μολονότι θα ήθελα όλα τα βιβλία μου να έχουνε το όνομά μου ωστόσο μόνο σε λίγα το έχω γράψει. Ο προαναφερθείς βιβλιοθηκάριος το κάνει με όλα τα βιβλία του βάζοντας όνομα και χρονολογία και ένας καθηγητής μου από το πανεπιστήμιο προσθέτει το όνομά του με μικρά γράμματα στην τελευταία σελίδα.
Επειδή συχνάζω πολύ στα παλαιο(βιβλιο)πωλεία έχει τύχει να βρω και βιβλίο με σφραγίδα. Κάποιος σφράγιζε με αυτήν όλα τα βιβλία της ιδιωτικής του βιβλιοθήκης κι είναι η πιο προχωρημένη μορφή δήλωσης της ιδιοκτησίας που συνήθως τη βλέπουμε μόνο σε βιβλία δημοτικών, εθνικών και πανεπιστημιακών βιβλιοθηκών. Όταν ο ιδιοκτήτης αυτής της βιβλιοθήκης απεδήμησε εις κύριον οι τεθλιμμένοι συγγενείς πούλησαν τα βιβλία του στον παλαιοπώλη και ένα από αυτά κατέληξε στα χέρια μου για το ευτελές ποσό των 3.5 ευρώ: πρόκειται για μία Βίβλο του 1932 στα γαλλικά, κεντρική διάθεση 58 rue de Clichy, εκεί κοντά όπου έμενε ο Σελίν που το 1932 έχασε προς έκπληξη όλων μας το βραβείο Γκονκούρ για το Μακρύ ταξίδι μέσα στη νύχτα.
Η συμβουλή μου είναι να μην αφιερώνετε τα βιβλία σας. Αγοράστε μια κάρτα και βάλτε τη ανάμεσα στις σελίδες. Έχω βρει πολλά βιβλία με αφιερώσεις: συγγραφείς που τα στέλνουν σε κριτικούς, φίλοι σε φίλους, ερωτευμένοι μεταξύ τους, οι οποίοι μετά το χωρισμό πάνε να πουλήσουν τα βιβλία. Δεν έχω κανένα πρόβλημα με την λήθη, την καταστροφή και το θάνατο, όλα τελειώνουν κάποτε και γι'αυτό σας προτείνω να κάνετε έρωτα όσο περισσότερο μπορείτε με όσο λιγότερες αναστολές γίνεται αλλά προς θεού μην δώσετε την ευκαιρία στο πρόσωπο που αγαπάτε να πουλήσει τα βιβλία μαζί με τις αφιερώσεις σας. Όσοι σκέφτεστε να πουλήσετε βιβλία που κάποτε σας δώρισαν να ξέρετε πως ο παλαιοπώλης θα τ' αποτιμήσει φθηνότερα κι από τα εισιτήρια που χαλάσατε για να πάτε στο Μοναστηράκι. Γιατί να μην κρατήσετε τα δώρα; Όσοι θέλετε να κάνετε δώρο βιβλία πάρτε τα μέτρα σας: μην αφήνετε διακριτικά σημάδια πάνω τους, αφιερώσεις και προσωπικά μηνύματα γιατί κάποτε θα καταλήξουν σε ξένα χέρια, όπως κατέληξαν και τα κορμιά που αγαπήσατε και μεταχειριστήκατε.

posted by promitheas at 1:55 μμ {Σημείωση: Δευτέρα, Ιούνιος 13, 2005 -- Tero}

16 Comments:

Μάρθα said...

Ομολογώ πως έχω το ίδιο βίτσιο (;) και πολλές φορές συμπαθώ ή αντιπαθώ ένα βιβλίο από τη μυρωδιά του, όπως γίνεται μάλλον και με τους ανθρώπους.

Επίσης υπάρχει και η μυρωδιά των εφημερίδων (είναι όμως μία, συλλογική). Αυτή στην οσφρητική μου μνήμη ταυτίζεται με τον μπαμπά μου, και δη τον μεσημεριανό.

Πολύ όμορφο το κείμενό σου Παναγιώτη. Μου θύμισες και την τελευταία μου επίσκεψη στο Μοναστηράκι - σε ένα βιβλίο βρήκα μια φωτογραφία-κάρτα με κάτι γραμμένο στην πίσω μεριά - τόσο καλλιγραφικό που ακόμη δεν έχω καταλάβει αν είναι ελληνικά ή γαλλικά! Τα μεταχειρισμένα βιβλία με αφιερώσεις πάντως μου προκαλούν μια τρυφερότητα και ένα δέος ταυτόχρονα.

3:22 μμ, Ιούνιος 13, 2005

amarkos said...

Υπέροχο. Σύνδεσα το άρθρο σου και στο νεοσύστατο ιστολόγιο Βιβλιογνώμες

6:07 μμ, Ιούνιος 13, 2005

dystropoppygus said...

Να προστεθώ κι εγώ σ' αυτούς που μυρίζουν τα βιβλία; Πολύ λίγα είχαν "αντιπαθητική" μυρωδιά κι αυτό μάλλον οφειλόταν στην κόλλα της βιβλιοδεσίας. Το τυπωμένο χαρτί γενικά έχει μια εξαίσια μυρωδιά. Περιέργως πως, μ'αρέσει ακόμα και η μυρωδιά των φτηνών ββιβλίων τσέπης που ξεχνιούνται καλοκαίρια ολόκληρα σε ζεστά εξοχικά και κιτρινίζουν ελαφρά: έχουν κάτι από χαμένες αυγουστιάτικες νύχτες, ιδρωμένες πλάτες και ξυπόλητα πόδια σε ασβεστωμένα πλακόστρωτα.

ΥΓ - Αφιερώνω με μολύβι. Αν κάποιος/α θέλει, το σβύνει προσεκτικά.

6:32 μμ, Ιούνιος 13, 2005

archive said...

Ξεκινησα να πω κατι και τελικα εκανα μαλλον το μεγαλυτερο μου ποστ.Εδω-->
http://agripnia.blogspot.com/

8:36 μμ, Ιούνιος 13, 2005

Η Κουρούνα said...

Η μυρωδιά των βιβλίων... Να γιατί δεν πρόκειται ποτέ να χωνέψω τα ηλεκτρονικά βιβλία.

9:34 μμ, Ιούνιος 13, 2005

LemmyCaution said...

Δε γνωρίζω κανένα που να αγαπάει το διάβασμα ΚΑΙ τα βιβλία και να μην απολαμβάνει τη μυρωδιά τους. Τόσο τη μυρωδιά του φρέσκου χαρτιού, όσο και τη μυρωδιά του χρόνου σε παλιά βιβλία. Λατρεύω τις αφιερώσεις σε μεταχειρισμένα βιβλία. Message in a bottle. Κάνει ακόμα ισχυρότερη την αίσθηση ότι συνδέομαι, με κάποιο αδιόρατο τρόπο, με τον άνθρωπο που το είχε πριν από εμένα.
Λατρεύω επίσης τις στοίβες βιβλίων, ανακατεμένα το ένα πάνω στο άλλο χωρίς καμμία λογική συνέχεια. Στο καθιστικό, στο κομοδίνο, στο πάτωμα δίπλα στο κρεβάτι.
Αλλά υποθέτω ότι αυτά είναι διαφορές στη μορφή και όχι στο περιεχόμενο, που είναι η αγάπη για το βιβλίο. Πολύ ωραίο ποστ Προμηθέα. Μυρίζει (αν και ηλεκτρονικό) βιβλιοφιλία.

10:22 μμ, Ιούνιος 13, 2005

promitheas said...

Τα ευχάριστα σχόλια που κάνατε με οδήγησαν και σε άλλες σκέψεις που θα ήθελα να μοιραστώ κάποια στιγμή και αφορούν τη χρήση των βιβλίων. Τελικά όλοι έχουμε πολλά να πούμε για την σχέση μας με την υλική πλευρά του βιβλίου. Αν και κάνω χρήση ηλεκτρονικών βιβλίων (σε .pdf, .doc format) παραμένω αμετανόητος φετιχιστής του χάρτινου βιβλίου.
Αύριο θα είμαι στο κέντρο (Αθήνα) για να αγοράσω βιβλία. Μεγάλη μέρα!

11:22 μμ, Ιούνιος 13, 2005

Λεμόνι Δίχως Όνειρα said...

Σας προτείνω να επισκεφτείτε το Κατώι του Βιβλίου, το υποκατάστημα του Μπαρμπουνάκη στην Αριστοτέλους της Θεσσαλονίκης.

Αν σας αρέσει η μυρωδιά ενός μόνο βιβλίου, τότε η μυρωδιά μερικών χιλιάδων ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ, θα σας ενθουσιάσει.

7:43 πμ, Ιούνιος 14, 2005

COSTANTINA said...

Επίσης να συμπληρώσω και την φοβερή μυρωδιά της ξύλινης σχολικής κασετίνας, των σχολικών βιβλίων και του ξύλινου θρανίου.
Το μοναδικό άρωμα που λατρεύω τα τελευταία 15 χρόνια είναι το σανταλόξυλο γιατί περιέργως μου θυμίζει όλα αυτά.
Τα αγαπημένα μου βιβλία, τα παλιά μου γράμματα, το παιδικό μου λεύκωμα και καμμιά δεκαριά εφηβικά μου ημερολόγια είναι αρωματισμένα με αυτό.

12:57 μμ, Ιούνιος 14, 2005

l'esprit de l'escalier said...

Για τις σφραγίδες:
Οι παλιές σφραγίδες ιδιοκτησίας, τα χαρακτικά "ex libris", είναι πανέμορφα. Μια αναζήτηση στο Google, Εικόνες βγάζει πολλά αποτελέσματα.

10:44 μμ, Ιούνιος 14, 2005

??? ???a? said...

Χρήσιμη η συμβουλή: τοποθέτησα στην αρχή του κειμένου ένα εικονίδιο που βρήκα κάνοντας αναζήτηση με τους όρους "ex libris".

7:49 μμ, Ιούνιος 15, 2005

kolokitha said...

dystropoppygus, ακριβως τα λόγια που ηθελα να γραψω

11:46 μμ, Ιούνιος 17, 2005

Sraosha said...

Νομίζω πως διαφωνώ: η μόνη περιουσία που έχω είναι τα (λίγα) βιβλία μου, και τα σιντί μου, αυτά τα τελευταία η επιτομή του αντισέξ μέσα στα πλαστικά κουτιά τους.

Ούτε προτίθεμαι να τα χαρίσω τα βιβλία μου, ούτε να τα αφήσω σε δημόσιο χώρο να τα διαβάσουν άλλοι, ούτε και αισθάνομαι ενοχές που τα κρατάω κτητικά δικά μου, ούτε με νιάζει αν, όταν με το καλό κλείσω τα μάτια μου, τα βρούν άλλοι σημαδεμένα από μένα και τι θα σκεφτούν...

2:07 μμ, Ιούνιος 19, 2005

??p?? ???te????? said...

Πολύ όμορφο το κείμενό σου και θα συμφωνήσω με τους υπόλοιπους. Μόνο που εμένα τουλάχιστον, δε με χαλάει καθόλου να πέφτουν στα χέρια μου παλιά βιβλία με σημειώσεις, αφιερώσεις, σκέψεις προσωπικές.
Αποκτούν έτσι μια άλλη, διαφορετική βαρύτητα και συγχρόνως με κάνουν να τα αγγίζω πολύ τρυφερά, λες κι είναι εύθραστα και πολύτιμα... -που είναι-.
Δε θα ήθελα με τίποτα να έχω στερηθεί ας πούμε, βιβλίο του παππού μου με ιδιόχειρη αφιέρωσή του μέσα στη γιαγιά μου... (Άσχετο που τελικά το στερήθηκα). Έχουν δική τους μαγεία τα παλιά βιβλία.
Και φυσικά, είτε παλιά είτε καινούρια, πάντα μα πάντα μυρίζω το άρωμά τους. Νομίζω πως το άρωμα των βιβλίων ήταν η μόνη που παρηγοριά όταν πήγαινα σχολείο, γιατί κατά τα άλλα, το βαριόμουν οικτρά.

3:37 μμ, Ιούνιος 21, 2005

promitheas said...

Ούτε 'γω ενοχλούμαι όταν βλέπω βιβλία με αφιερώσεις. Μου αρέσει να χώνω τη μύτη μου και να ανασκάπτω σημάδια που να μαρτυρούν κάτι για τον παλιότερο ιδιοκτήτη του βιβλίου, αφιερώσεις, ευχές, σχόλια αλλά από την άλλη δε θα μου άρεσε να έβλεπα κάποιο βιβλίο μου με αφιέρωση σε παλαιοπωλείο.

7:38 μμ, Ιούνιος 21, 2005

eve said...

και εγώ και εγώ στο club!!!!

σημειώστε για του λόγου το αληθές και ένα αμαρτωλό -γονιδιακά- παρελθόν:
α. ο παππούς μου ήταν έμπορος χαρτιού και μαζί γυρίζαμε τις μισές αποθήκες+καταστήματα της Αθήνας κάθε Σεπτέμβρη που αρχίζαν τα σχολεία.
β. κάθε μεσημέρι, όταν ο πατέρας μου έφερνε την εφημερίδα, εγώ επέμενα να τη μυρίζω προτού την ξεφυλλίσω με αποτέλεσμα να τσακωνόμαστε επί καθημερινής βάσεως γιατί δεν πάω να πλύνω την -μαύρη- μύτη μου!
χχαχαχαχχααχχα

7:45 μμ, Ιούλιος 03, 2005

{Δια του λόγου το αληθές...}